BERKELLAND – Huiselijk geweld is een gevoelig onderwerp waarbij de woorden zorgvuldig gekozen dienen te worden. Daarom wil ik vooraf het volgende toelichten: Waar ik het heb over het slachtoffer- dader- manipulator kan dit zowel over een man als een vrouw gaan. Waar ik ‘hem’ zeg kan ook ‘haar’ staan, en andersom.
Door Stefanie Kruizinga
In dit stuk wil ik vooral informeren over wat huiselijk geweld is en waar het systeem in de praktijk vaak niet of onvoldoende werkt. Een aantal mensen die ik heb gesproken voor dit artikel wensen anoniem te blijven. Dit ivm hun functie of veiligheid. Namen zijn bekend bij de redactie.
Misvattingen
Huiselijk geweld is vaak erg gelaagd en complex. Daarnaast zijn er veel misvattingen over wat nu daadwerkelijk huiselijk geweld is en waar het bij de hulpverlening mis gaat. In een zeer raak artikel geschreven door Ine Avontuur (advocaat familierecht) dat is gepubliceerd in NJB dec 2022 stelt ze het volgende: ” De aannames, om niet te zeggen mythen leven breed in de samenleving. Het gaat om de volgende ideeën: Huiselijk geweld bestaat uit fysiek geweld. Het geweld houdt op als de relatie beëindigd wordt. Beide partners hebben een even groot aandeel in het geweld. Partnergeweld heeft niets te maken met kindermishandeling. Een ouder die zijn/haar partner mishandelt kan desondanks een goede ouder zijn.
In het artikel geeft ze ook aan dat er door professionals vaak wordt ingezet op het verbeteren van de communicatie tussen ouders. Een hardnekkige overtuiging bij diezelfde professionals is dat zo veel mogelijk contact met beide ouders altijd het beste is voor een kind. Ze legt hier de vinger op de zeer gevoelige plek. Veel professionals handelen vanuit deze overtuigingen en missen hierdoor belangrijke signalen. Toch zijn dit de mensen die een advies dienen uit te brengen aan de rechtbank waar dan de zogenaamde zoveelste ‘vechtscheiding’ wordt uitgevochten. “Nu wordt er vooral nog veel geoordeeld vanuit het idee dat waar twee kijven hebben twee schuld.” Vertelt een andere advocaat mij.
14x huiselijk geweld
In Nederland hebben we te maken met een rechtssysteem dat ingericht is naar deze norm; waar twee vechten hebben twee schuld. Wanneer het gaat om huiselijk geweld faalt het systeem regelmatig om het slachtoffer en de eventueel aanwezige kinderen te beschermen. Het beleid is ingericht door mensen die waarschijnlijk zelf weinig of niet te maken hebben (gehad) met huiselijk geweld. En ik erken dat dit een aanname van mij is, toch ben ik ervan overtuigd dat wanneer ze wel ervaring met huiselijk geweld hadden gehad het beleid er heel anders uit zou zien. Wanneer een politieagent je weet te vertellen dat er gemiddeld 14 keer huiselijkgeweld heeft afgespeelt vóórdat er uberhaupt een melding wordt gemaakt rijst bij mij de vraag hoe het komt dat het slachtoffer niet eerder een melding durft te maken. Dit betekent ook dat de cijfers in de statistieken niet dalen maar dat er simpelweg nog minder slachtoffers meldingen durven te maken. De agent legt uit wanneer er sprake is van bijvoorbeeld stalking dat er vaak een ‘STOP’ gesprek met de dader plaatsvindt maar, “nadat STOP gesprek zien we dat het gedrag vaak een aantal weken stopt, helaas zien we ook vaak dat het gedrag vaak weer opnieuw begint.” Ik besluit contact op te nemen met een advocaat om haar te vragen of advocaten zich ook bewust zijn van de invloed van huiselijk geweld op het verloop van de zogenaamde ‘vechtscheidingen’ en welke rol een advocaat hierin kan spelen. Denk je dat er nog winst is te behalen voor advocaten betreft het tijdig signaleren van huiselijk geweld? “Er zijn zeker cursussen voor advocaten en mediators die wij op dit gebied kunnen volgen. Zeker voor mediators is dit waardevol omdat je dan als onafhankelijke partij de dynamiek aan tafel in de gaten moet houden. Overigens wordt vaak niet door advocaten een complexe scheiding weggezet als “vechtscheiding”, maar is er bij de rechtbanken en de hulpverleningsinstanties hier vaak onvoldoende aandacht voor.”
Uit eigen ervaring weet ik dat er niet aan waarheidsvinding wordt gedaan. Het lijkt er vaak op dat degene die het hardste met modder kan smijten de zaak uiteindelijk wint, en niet de persoon die de waarheid spreekt. Ik heb mij hier altijd over verbaast. Zou het kunnen helpen dat het systeem waarheidsvinding gaat invoeren? “Zeker, maar wat is waarheidsvinding? Er is onvoldoende capaciteit en geld om in ieder dossier een en ander tot de bodem uit te zoeken. Ik denk dat er in ieder geval oog moet zijn voor zaken waarbij huiselijk geweld een rol speelt/heeft gespeeld en dat er meer oog moet komen wat voor effect dat heeft op de wijze waarop de scheiding verloopt dan wel de weerstand in een zorgregeling. Voor intieme terreur is denk ik nog te weinig aandacht. Evenals oudervervreemding. Het is vaak lastig om in de praktijk hier de vinger achter te krijgen. De rechtbank laat zich adviseren door de hulpverlening en als die zaken niet doorzien (vaak zijn zij hier helemaal niet op getraind om dit te signaleren), dan heb je dus een advies wat wellicht meer schade aanricht dan goed doet.”
Signalen herkennen
Ik denk dat we kunnen concluderen dat begint bij het herkennen van de signalen van huiselijk geweld. Wanneer de signalen eerder worden opgepikt zou hier sneller en adequaat opgetreden kunnen worden. Ik spreek Anita WIx. Ze is ervaringsdeskundige en oprichter van Stichting samen vóór een liefdevol thuis. Ze geeft aan dat we “het onbespreekbare bespreekbaar moeten gaan maken.” We mogen gaan leren buiten bepaalde kaders en hokjes te denken en ook de ‘handelingsverlegenheid’ is iets dat we moeten doorbreken.” Dit betekend dat de professional eerlijk moet zijn of hij/zij over voldoende vaardigheden beschikt. Kan deze de signalen daadwerkelijk herkennen? Schat deze de situatie juist in? En door wie worden deze professionals getraind? Leren ze de juiste vaardigheden? De praktijk wijst vaak uit dat dit niet het geval is.
Hulpverlening bevestigen angst
Maar goed, wanneer de professionals de signalen eerder zouden herkennen dan nog blijft de vraag waarom slachtoffers zo lang bij de dader blijven. Wanneer ik verschillende slachtoffers spreek en ook denk aan mijn eigen tijd toen ik te maken had met huiselijk geweld kom ik tot de conclusie dat het gebrek aan vertrouwen in het hulpverleningsbeleid de boventoon voert. De wet en hulpverleningsland momenteel zo ingericht dat de dader er vaak met een ‘lullige’ of helemaal geen straf vanaf komt. Dit weet zowel de dader als het slachtoffer. Wanneer je als slachtoffer te maken hebt met huiselijk geweld ben je tegelijkertijd vaak financieel en/of mentaal afhankelijk van de dader. Het slachtoffer is er vaak door de dader van overtuigd dat het niets zonder hem kan, dat niemand haar zal geloven en dat wanneer ze zal proberen weg te gaan dit zal moeten bekopen met een flink pak slaag of erger; de dood. Het probleem is dat dit beeld (onbewust) wordt bevestigd door bijvoorbeeld de politie die het slachtoffer vertelt dat zij de dader niet zomaar kunnen vastzetten, simpelweg omdat het bewijs dat je hebt verzameld vaak onvoldoende blijkt en de wet het daarom niet toelaat. Hierdoor voelen slachtoffers zich niet gehoord of gezien. Hierdoor kiest het slachtoffer vaak maar voor hetgeen ze kennen, hoe verschrikkelijk dat ook is. Wanneer ik aan een aantal slachtoffer vraag waarom ze keer op keer terug gingen wordt als eerste angst en schaamte genoemd. Ze werden bedreigd met de dood door de dader en veroordeeld door de buitenwereld.
Veilig Thuis imago
De angst is niet alleen gericht naar de dader. Ook heerst de angst voor oa Veilig Thuis. Deze kampt met een stevig imago probleem. Ik besluit ze te benaderen en te vragen of ze zich hier bewust van zijn. ” Ja,” antwoord de medewerker, ” we zijn ons bewust dat er een negatief imago is gecreëerd door alles wat met ‘bescherming’ te maken heeft. Zo horen wij vaak het vooroordeel dat wij kinderen uit huis plaatsen. Dat is helemaal niet onze bevoegdheid en proberen we juist te voorkomen.” Esmeralda (ervaringsdeskundige) kijkt terug op haar verhaal en zegt: ” Ik weet dat er veel negatieve verhalen over Veilig Thuis rond gaan, toch zijn zij in mijn verhaal de belangrijkste schakel geweest, want zij zijn de organisatie die het slachtoffer door kan sturen naar de opvang.”
Op mijn vraag aan Veilig Thuis wat zij doen om dit imago te veranderen antwoorden ze: “Huiselijk geweld en kindermishandeling zijn taboe-onderwerpen. Wij proberen duidelijke te maken dat wij niet oordelen of straffen. Veilig Thuis is relatief kort betrokken bij een situatie van huiselijk geweld of kindermishandeling. Onze enige taak: zorgen dat iedereen in een gezin of huishouden zich veilig voelt. […]Als de weg naar herstel in kaart gebracht is, trekken wij ons terug en dragen wij over aan bijvoorbeeld lokale wijkteams. Het merendeel van alle meldingen ontvangen wij van professionals. Denk bijvoorbeeld aan de politie of huisartsen.
De meerwaarde van ervaringsdeskundigen
Waarom wordt er niet meer gewerkt met ervaringsdeskundigen? Wanneer professionals het belang van deze deskundigen zouden gaan inzien en erkennen zou dat een zeer krachtige samenwerking kunnen worden. Deze mensen hebben dingen meegemaakt en gevoeld dat je nooit uit een boekje kan leren. Deze kennis is meer dan waardevol. “Samen kunnen we elkaar versterken, ” zegt Esmeralda, “en hierdoor meer vrouwen informeren en uiteindelijk helpen.” En wanneer we het helemaal goed willen doen zouden we óók moeten inzetten op onze zoons en dochters. “We zouden moeten beginnen met voorlichting op scholen om erover te praten en onze jongeren te leren hun intuïtie te volgen,” stelt Anita Wix. “We zouden onze kinderen moeten leren grenzen aan te geven en ervoor te zorgen dat ze de angst en schaamte voorbij mogen zodat ze durven te vertellen wat in hun leven speelt. “Ook Veilig Thuis bevestigd; ‘Preventief hiermee aan de slag gaan, zou kunnen helpen om huiselijk geweld en kindermishandeling te voorkomen.”
Gemeente Berkelland geeft de volgende reactie op mijn vraag wat er aan concrete hulp in Berkelland is voor slachtoffers van huiselijk geweld:
“Als gemeente zorgen we voor een goed meldpunt, zodat inwoners en professionals die met huiselijk geweld te maken hebben (als slachtoffer, dader en andere betrokkenen) advies kunnen krijgen of een melding kunnen doen. Dit is Veilig Thuis. In onze contacten met scholen, woningcorporatie, sportverenigingen attenderen wij hen op het gebruikmaken van de meldcode. Veel organisaties hebben aandachtsfunctionarissen huiselijk geweld en kindermishandeling aangesteld die ervoor zorgen dat het wordt gesignaleerd en dat professionals melding maken bij Veilig Thuis. Ook Voormekaar heeft vier aandachtsfunctionarissen aangesteld.
Bij huiselijk geweld of kindermishandeling zorgen we dat er adequate hulp wordt ingezet. Het is afhankelijk van de gezinssituatie welke organisatie betrokken is. Enkele partners die betrokken kunnen zijn: Centrum voor Seksueel Geweld, jeugdbescherming, politie, justitie, zorgverlener, vrouwenopvang, maatschappelijke opvang. Elke gezinssituatie is anders en de inzet is daarop afgestemd. Naast inzet van hulpverlening zijn er ook andere acties mogelijk. Zo heeft de burgemeester de bevoegdheid om een tijdelijk huisverbod op te leggen aan een dader van huiselijk geweld en kindermishandeling.
Initiatieven vanuit de samenleving ter bevordering van vrouwenrechten (zoals de Soroptimisten en UN Women) zijn bij ons bekend.
Contact met Veilig Thuis?
Als je wilt praten over jouw situatie of advies wilt wat je kan doen. Dan kan je contact opnemen met met Veilig Thuis. Dat kan gratis en anoniem. De chat is te vinden via www.veiligthuis.nl. Het landelijke telefoonnummer 0800-2000 voor advies en meldingen is 24 uur per dag, 7 dagen in de week bereikbaar.
Meer informatie: veiligthuisnoordoostgelderland.nl
Anita Wix (60) is ervaringsdeskundige & oprichtster van ‘Stichting ‘samen vóór een liefdevol thuis’ waarmee wil ze meer bewustzijn wil creëren over de impact van huiselijk geweld op de werkvloer. De stichting ontzorgt werkgevers door anoniem hulp te bieden aan de collega’s die te maken hebben met een onveilige thuissituatie. Meer lezen over Anita: www.anitawix.nl
Esmeralda is ervaringsdeskundige en zet zich in voor o.a. Orange the World. Wil je meer over haar lezen? Check dan dit artikel.
En check haar Instagram: @mamaindeopvang
Cijfers (huiselijk) geweld
Huiselijk geweld is niet iets dat af en toe voorkomt. De cijfers vertellen ons het volgende: 1 op de 5 jongeren zijn slachtoffer van huiselijk geweld. Volgens het CBS geldt dat jonge vrouwen bij alle vormen van geweld in de huiselijke kring vaker slachtoffer zijn dan jonge mannen. Ze hebben vooral veel vaker te maken met een stalker. Mannen zijn volgens de onderzoekers vaker dader als het om huiselijk geweld gaat. Wereldwijd worden er élk uur vijf vrouwen vermoord door een partner of een familielid, blijkt uit een rapport gepubliceerd door de Verenigde Naties. In Nederland wordt elke ácht dagen een vrouw vermoord, stelt Kennisinstituut voor Vrouwen- en Emancipatiegeschiedenis Atria. Uit cijfers van het CBS blijkt dat bij bijna zes op de tien vermoorde vrouwen in Nederland tussen 2017 en 2021 een (ex)-partner de vermoedelijke dader was.
