Bentheimer put uit 1575 geeft door droogte geheimen prijs

GELSELAAR – De eeuwenoude Bentheimer put voor boerderij Stokkink in het Achterhoekse dorp Gelselaar heeft door de grote droogte waardevolle geheimen prijs gegeven. Cultuurhistorisch onderzoeker Arend Heideman, die hier woont met echtgenote Arrie en zoon Alexander, greep deze week met zijn gezin de kans van een zeer laagstaande wel aan voor een grote schoonmaakbeurt en aanvullend onderzoek.

Dit erfgoedjuweel met het jaartal 1575 erop, wereldwijd het oudste dat is gevonden op een dergelijke bron, werd via een in 2005 verschenen onderzoek en boek van Heideman over deze putten al zeer goed bestudeerd. Sinds donderdag deze week is er geen put die zo goed is onderzocht. Heideman zag er na jaren zijn theorie over de bouw van dergelijke waterbronnen mee bevestigd. Onderin de put bleken inderdaad planken te liggen, met welgaten erin. Op dat houtwerk zijn eeuwen geleden de stenen gestapeld.

In dit oudste, nog gave bouwwerk binnen het beschermd dorpsgezicht van Gelselaar, vond Heideman jaren geleden al telmerken. Die waren destijds voor minister Ronald Plasterk reden de put op een voorlopige lijst te plaatsen van te beschermen rijksmonumenten. Zijn opvolgers deden er daarna met succes alles aan de put hier weer vanaf te krijgen. Deze week kon bij de schoonmaakbeurt worden vastgelegd dat de Bentheimer stenen tot op de bodem zijn voorzien van deze telmerken, waarmee aan de bouwers werd aangegeven welke stenen naast elkaar moesten komen in de put.

Tot in de jaren zestig werd het water uit deze put gebruikt om te drinken en voor andere doeleinden. Daarna is de put, waarvan de functie verviel in die tijd, nooit meer schoongemaakt. Naast welzand lag onderin de put een beetje water en veel oud blad van bomen. Schatten, afgezien van een oud kannetje en spullen die er door kinderen in zijn geworpen en wat houtwerk, wellicht van putstokken, zijn er niet in gevonden. Maar de gegevens die konden worden vergaard zijn van onschatbare waarde, concludeert Heideman.

Foto’s:

1. Arrie en Alexander Heideman op de houten bodem van de eeuwenoude Bentheimer put voor boerderij Stokkink in Gelselaar.

2. Op de houten bodem in de oude waterput, met ruim twintig welgaten erin, blijken de stenen te zijn gestapeld.

3. Het jaartal 1575 op de Bentheimer put voor boerderij Stokkink.

4. Dit zag cultuurhistorisch onderzoeker Arend Heideman deze week in zijn oude put voordat hij er met zijn familieleden in afdaalde voor de grote schoonmaakbeurt. De loden pijp onderin de put voerde eens naar de pomp in de waskamer van de boerderij.